ÇİFTE MİNARELİ MEDRESE

Selcuklu Sultanı Alaaddin keykubad’ın kızı Hüdavend Hatun tarafından 1253’de yapılmıştır.  Çifte Minareli medrese iki katlı ve acık avlulu olan medreselerin en büyüğüdür.  Çini ve rölyef süslemeleri ne yazık ki yarım kalmıştır.  Taç kapısı kabartma süslemeleriyle selçuklu tarzının en güzel örneklerinden biridir.  Bugünkü durumuna 13. yüzyıl sonlarında getirildiği anlaşılmaktadır. 

İÇ KALE VE SAAT KULESİ

Yaklaşık 2000 metre yükseklikte bir tepe üzerinde inşa edilmiş olan iç kale 5. yüzyılda Roma İmparatoru Teodosyus tarafından yaptırılmıştır.  Son zamanlara kadar Türkler tarafından kışla olarak kullanılmıştır.  Kale mescidi ve Saat kulesi Türk mimarı döneminin ilk örnekleri olmaları bakımından önem taşırlar.  Tepsi mimarı olarak da adlandırılan kule orta çağlarda gözetleme kulesi olarak kullanılmıştır ve Osmanlı mimarisinin Barok çağında saat kulesine çevrilmiştir.  Kale mescidi ise 1132-1134 yılları arasında hüküm süren Abdul Muzafferuddin Gazi tarafından yaptırılmıştır.  Tek büyük bir kubbe ile örtülen mescid geleneksel Türk mimarisinin özelliklerini taşır. 

LALE MUSTAFA PAŞA CAMİİ

Merkez bir kubbe ile örtülü klasik Osmanlı camilerinin tipik bir örneğidir.  Kıbrıs Fatihi olan ve Erzurum beylerbeyliği yapmış olan Lala Mustafa Paşa tarafından yaptırılmıştır.  Kesinlikle bilinmemekle birlikte mimari özellikleri bakımımdan Mimar Sinan’ın eseri olduğu söylenir.

 

ÜÇ KÜMBETLER

Üç kümbetlerden sekiz köşeli plan üzerine oturtulmuş olanın saltuklu devletinin kurucusu Emir Saltuk’a ait olduğu anılmaktadır.  Tamamiyle kesme taştan yapılmış olan kümbetlerin diğer ikisinde kimlerin yattığı bilinmemektedir.  Genel olarak 13. yüzyıl sonu veya 14. yüzyıl başına ait oldukları kabul edilmektedir.   

 

YAKUTİYE MEDRESESİ

Hoca Cemaleddin Yakut tarafından M.S 1310 yılında inşa ettirilmiştir.  O dönemde yaptırılan 150 kadar medrese arasında mukarnas örtüsü ile ayrı bir yer işgal eder.  İlhanlı döneminden günümüze kalan nadir eserlerden biridir. 

 

ERZURUM ARKEOLOJİ MÜZESİ

Erzurum ve çevre illerden çeşitli şekillerde kazandırılan eserlerin sergilendiği müze, 1942 yılında Çifte Minareli Medrese'de faaliyete geçmiş, 1967 yılında yeni binasına taşınmıştır. 1994 yılında Yakutiye Medresesi Türk-İslâm Eserleri ve Etnografya Müzesi'nin açılması ile Arkeoloji Müzesi'ne dönüştürülmüştür.  

 

ATATÜRK EVİ

Müze Çaykara Caddesi, Çaykara Sokak'ta bulunmaktadır. XIX. yüzyılın sonlarında Erzurumlu bir zengin tarafından konak olarak yaptırılmıştır. 1915-1916 yıllarında 9 ay kadar kısa bir süre için Alman Konsolosluğu olarak kullanılan yapı, 12 Mart 1918 tarihinde Erzurum'un kurtuluşuna müteakip, Erzurum Valiliği'ne ikametgâh olarak verilmiştir. Vali Mahir Akkaya 3 Temmuz 1919 tarihine kadar burada oturmuş, onun Erzurum'dan ayrılması ile konak boşalmıştır.